Makale, rapor veya tez yazıyorsunuz, tebrikler! Peki Kaynakça nasıl yazılır, kullanılan kaynaklar nasıl gösterilir, kaynakça nasıl hazırlanır? Yazılan herhangi bir makale, tez ya da iş yazısında kaynakçaya yer verilmemesi, yazı bitiminde uzun düzenleme gerektirdiği için durumun zor ve yorucu bir hale gelmesine neden olur. Yazılan içerikte alıntı ve atıfların bulunması içeriği zengin ve daha güvenilir gösterir ve bu nedenle tercih edilmelidir. Kaynakça hazırlarken yapacağınız geniş araştırmalar sayesinde tartışmalara yer verebilir, metnin daha dolgun durmasını sağlayabilirsiniz. Özellikle yaptığınız araştırmalar sonucu tezinizde veya makalenizde alıntılar paylaşıyorsanız kaynakça gösterilmesi zorunludur.
Kaynakça Nedir?
Kaynakça, makalenin içerisine eklediğiniz alıntıların belirtilmesidir. Bu sayede hangi alanlardan etkilendiğiniz, neleri araştırdığınız ortaya çıkarken çalışılan konunun intihal olma durumu ortadan kalkar. Kaynakça hazırlamanın belirli bir düzeni vardır ve kurallar çerçevesinde oluşturulması gerekir. Makale içerisinde kaynakçanın olması, makalenin profesyonel görünmesine de yol açar. Böylece şirket içerisinde sunduğunuz metnin performans açısından da değerlendirilmesini sağlayabilirsiniz. Kaynakça nasıl yazılır’a geçmeden önce bazı ön hazırlıklar yapmamız gerekir.
Kaynakça Yazarken Ön Hazırlık Olarak Neler Yapılabilir?
Kaynakça yazarken ön hazırlık aşamasında öncelikle hangi stili kullanacağınızı bilmeniz gerekir (üniversite tezi yazarken üniversitenizin veya danışman hocanızın tercih ettiği kaynakça stili muhtemelen kurallar bölümünde belirtilmiştir). Eğer zorunlu bir stil yoksa mevcut birçok kaynakça yazım stillerinden birini seçmeniz ve tüm kaynakça hazırlanmasında aynı tarz ile devam etmeniz gerekir.
En çok kullanılan kaynakça stilleri; APA, Chicago, IEEE, MLA ve Turabian şeklinde listelenebilir. Bunlar arasında en çok tercih edilen modeller APA (American Psychological Association), MLA (Modern Language Association) ve Chicago modelleridir.
APA tarzı Kaynakça hazırlama örneği:
Yazı içinde kullanılan kaynak için yazarın soyadı ve tarih şeklinde belirtilir, örneğin (Pamuk, 2015).
Kaynakça kısmında ise yine yazarın soyadı ve adı (sadece baş harfi), makalenin / kitabın yayınlanma tarihi, makalenin / kitabın başlığı veya adı, lokasyon (İstanbul vb) yayınevi aşağıdaki şekilde belirtilir:
Arıboğan, D.Ü., Ortaylı, İ. ve Yavuz, H. (2008). Cumhuriyetimize Dair. İstanbul: Aşiyan Yayınevi.
MLA tarzı Kaynakça hazırlama örneği:
Yazı içinde MLA tarzı ile kaynak gösterme: ….. Tartışma, birlikte gezme, “flört”, nişanlanma, evlilik öncesi sevişme gibi konulara da cesaretle giriyor. (Pamuk, 268)
Kaynakça kısmında ise yazarın soyadı, adı, kitabın veya makalenin adı, sonrasında yayınevi bilgileri, ve yayınlanma tarihi sırası ile detaylandırılması gerekmektedir. Eğer kaynak birden fazla yazarlı ise yazarın soyadı adı sıralaması ile hepsi eklenmelidir.
Pamuk, Orhan. Masumiyet Müzesi. İletişim Yayınları, 2008.
Tarzımıza karar verdikten sonra, kaynakça nasıl hazırlanır sorusunun temelinde aslında, yapılacak alıntı ve atıfların bizim hazırladığımız metnin hangi bölümlerine alıntı olarak ekleneceğini kestirmek önemlidir. Alıntı ve atıfların düzgün yerlere eklenerek zenginleştirilmesi hoş bir izlenim bırakır fakat bunun iyi değerlendirilmesi gerekir. Yapılan araştırmaların konuyla ilgili olmasına dikkat ederek, farklı fikirlerin yer aldığı veya aynı düşüncelerin pekiştirildiği alıntımalar kaynakçaya eklenmek için hazırlanmalıdır.
Not alırken alıntılamalar direkt aktarıldığı için özgünlük bu noktada gözden kaçabilir ve bunun makaleye geçirilirken unutulmaması gerekir. Karışıklığı önlemek için not alırken tırnak işaretleri kullanmayı deneyebilir veya cümleleri direkt değiştirerek not alma stratejisi geliştirebilirsiniz. Makaleyi oluştururken kullanacağınız atıfların, fikirleri destekleyici cümleler içerdiğinden emin olmak metnin ilerleyişini kolaylaştırır.
Bambaşka bir şeyden bahseden alıntılar, sonrasında makalenin hangi bölümüne konulacağı konusunda karışıklığa neden olur. Genelde alfabetik olarak düzenlenmesi tercih edilen kaynakçaya hazırlık yaparken; her alıntılama sonrasında not alınarak sıraya dizilmesi, makalenin tamamlanmasına da kolaylık sağlar. Kaynakçanın alfabetik sırada oluşturulması ise okuyucuya kolaylık sağladığından yaygın olarak bu şekilde kullanılır.
Yazıyı hazırlarken sunduğunuz önermeleri çeşitli argümanlarla destekleyebilirsiniz. Detaylı araştırma ve inceleme süreçlerinin mecbur hale gelmesi, kaynakça yazılırken de bunların ele alınmasını gerektirir. Taslaklarınızda oluşturabileceğiniz alıntıları hazırlık aşamasında listeleyerek, işinizi kolaylaştırabilirsiniz. Sonradan yaşanacak kargaşayı önlemek amacıyla alınan her önlem bu aşamada önem arz eder.
Kaynakça Yazarken Nelere Dikkat Edilmeli?
Kaynakça yazımında dikkat edilecek durumların başında; alıntı stili gelir. 
Hangi alıntı stilini kullanacağınızı hazırlık aşamasında belirlemiş olmak zaman kaybını önler. Farklı makaleler için varsayılan alıntı stillerinden uygun olanını belirleyerek hazırlık evresine başlayabilirsiniz. Genel olarak tam alıntı listesi makalenin sonunda listelenir. İçeriğin gövdesinde ise metin içi alıntılama kullanarak, değinilen o anki konunun kendi cümle ya da düşünceniz olmadığını belirtmek için kullanabilirsiniz.
Metin içi alıntıları satır içi, parantez ve dipnot şeklinde oluşturmaya dikkat etmek gerekir. Herhangi bir şey belirtilmeden kullanılması bütünlüğü bozar ve uygun olmaz. Makaleyi yazarken kullanmayı planladığınız her kaynak için yazar ve başlığı not alabilirsiniz. Böylelikle kaynakça yazma kısmına geçildiğinde hata yapma ihtimali azalır. Kaynağın yayınlandığı tarih, yayıncının adı, cilt ve sayı gibi bilgiler de kaynakçada ihtiyaç duyacaklarınız arasındadır. Notlar alırken detaylar gözden kaçırılmamalıdır.
Kaynakçanın biraz fazla olduğu durumlarda, ayrıntılı olarak bölümler eşliğinde oluşturabilirsiniz. Örneğin; kitaplar, makaleler, gazete, İnternet ve benzeri şeklinde karışıklığı önleyici düzenlemeler yapılabilir. Herkesin bildiği ve kolayca ulaşabildiği klişeleşmiş atıfların kaynakçaya eklenmesi gerekmez. Gereksiz kalabalık yapılması, kaynakçanın uzamasına sebebiyet vereceği için bazı istisnai durumlar gözden kaçırılmamalıdır.
Sık Yapılan Hatalar
Kaynakça nasıl yazılır’ı konuştuk. Ancak kaynakça hazırlanırken yapılan hatalar sonradan problem yaşanmasına neden olur. En yaygın olarak görülen hata; çevrimiçi makalelerden alınan kaynağı belirtirken yanlış kopyalamadır. Alıntıları kaynakçaya eklemeden, bulundukları siteyi iki kez kontrol etmek alınacak önlemlerden biridir. Alıntıları oluştururken cümlenin hiçbir değişikliğe uğramadan kullanılması intihal sebebidir. Alıntı dahi olsa değişim geçirmiş olması gerekir ve kaynakçaya o şekilde yer verilir.
Kaynakça yazılırken çarpıcı ve ilgi çekici atıflardan yararlanmamak yapılan hatalar arasındadır. Sunulan makalenin baştan sona bir konuyu açıklıyor olması beklenirken, aynı zamanda okuyucuya örtüşen örnekler verilerek metin içerisinde kalması sağlanmalıdır. Alıntı yapılan yazarların soyadlarına yer verilmesi unutulabilir fakat unutulmamalıdır ki sunduğunuz metnin kaynakça bölümü incelenirken dikkat edilen unsurlar oldukça fazladır.
Çeviri kitaplardan elde edilen bilgilerin kaynakçaya işlenirken yazarın yanında çevirmenin eklenmesi gerekir. Çoğu zaman unutulsa da yazar adı, basım yılı ve ardından çevirmene değinebilirsiniz. Herhangi bir kurum için yazılacak olan makalede farklı departmanların araştırılması ve içeriğe eklenmesi isteniyorsa, alınan notların direkt olarak eklenmesi yanlış bir tutumdur.
Örneğin; insan kaynakları bölümünün ekip üyeleriyle ortak notlar alabilirsiniz ama raporu kendiniz oluşturarak makaleye eklemeniz gerekir. Kaynakçaya notların eklenmesi yanlıştır ve bunun yerine teşekkür bölümü oluşturmak daha hoş durabilir. İzinsiz işbirliği, problemlere sebep olabileceği için bu konuda dikkat edilmesi gerekir.
